در سال اول تولد بچه‌ها به خاطر کامل شکل نگرفتن حس لامسه، برای شناخت دنیا و اشیا دور وبرشان به غیر از دست‌ها ازدهانشان یا به بیانی دیگر لمس دهانی نیز استفاده می‌کنند و به همین دلیل، اصلاً عجیب نیست که این اجسام وارددهان و مجاری تنفسی آن‌ها شود که در اغلب مواقعف این مشکل آن قدر ترسناک است کهوالدین دستپاچه می‌شوند و به اصطلاح دست و پایشان را گم می‌کنند و بیشتر از آنکهبه بچه کمک کنند، باعث مشکلات دیگری هم می‌شوند که شاید اگر دست به کاری نمی‌زدندبهتر بود!
دکتر بیژن غفوریان متخصص کودکان و نوزادان در مصاحبه ای با دانشنامهپزشکی ، در پاسخ به اینکه اگرخدای ناکرده چنین اتفاقی افتاد، بهترین کاری که در خانه می‌توانیم انجام دهیمچیست؟
از تنقلات تا اسباب‌بازی
بچه‌های کوچک که به تازگی خزیدن را شروع کرده‌اند یا بچه‌های نوپایی که بهتازگی چند قدمی برمی‌دارند، بیشترین بچه‌هایی هستند که در معرض چنین خطری هستند،چون آن‌ها کنجکاوتر و در عین حال ناآگاه‌ترند و ممکن است به خودشان صدمه بیشتریبزنند. آجیل و به خصوص بادام زمینی، دانه‌های برشته غلات، تکه‌های میوه و هسته آن‌ها،آب‌نبات، ذرت، تخمه آفتابگردان و هندوانه، اسباب‌بازی‌های کوچک، اجسام گرد و براقاز مهم‌ترین و خطرناک‌ترین اجسام هستند که باید مراقب بود که همیشه دور از دسترسبچه‌ها باشد.
علائم و نشانه‌ها
علائم ورود جسم خارجی به مجاری تنفسی، در 3 مرحله دیده می‌شود. مرحله اولسرفه‌های شدید، گریه و ضعف کودک، کبود شدن و حالت تهوع است، اما شاید بعد از چنددقیقه بهبود موقتی ناشی از توقف سرفه‌ها به علت خستگی بیمار دیده شود که بسیار گولزننده و خطرناک است و ممکن است اطرافیان تصور کنند خطر رفع شده است و در آخر بهوجود آمدن عوارض تنگی نفس، عفونت و سایر عوارض.
اولین قدم
در اولین برخورد با چنین مشکلی، شناخت سریع نوع انسداد و اقدامات فوری درنجات کودک بسیار موثر است. انسداد ناشی از جسم خارجی در اکثر موارد، ناقص است ومقداری راه برای گذر هوا وجود دارد و خیلی کم پیش می‌آید که انسداد کامل در مجاریتنفس اتفاق بیفتد، ولی باید بدانید که هرکدام از این دو نوع، علائم و نشانه‌هایخود را دارند و نوع برخورد با هرکدام از آن‌ها متفاوت است، پس قبل از هر نوعاقدامی باید خوب بررسی کنید که با چه انسدادی طرف هستید.
اگر بچه بالای یک سال بود:
اگر بچه هوشیار بود، به او بگویید که بایستد. 5 فشار محکم به ناحیه پایینجناغ سینه وارد کنید. ممکن است این کار تا 10 بار تکرار شود. اگر هوشیار نبود وروی زمین دراز کشیده بود، باید با قرار دادن 2 دست روی ناحیه زیر جناغ، 5 فشارمحکم به سمت داخل و بالا وارد کرده و سپس دهان را بررسی کنید و جسم خارجی را نگاهکنید.
چه کار باید بکنیم؟
قبل از هر کاری با مراکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید، چون ممکن است خودتانوارد عمل شوید و موفق نشوید و زمان را هم از دست بدهید. اگر بچه این قدر کوچک نیستکه می‌فهمد سرفه کردن چیست و توانایی سرفه کردن دارد، ضمن مراقبت دقیق، او راتشویق به سرفه کنید، ولی اگر بچه کوچک‌تر از آن است که بشود چنین درخواستی از اوکرد، یا در صورت تشدید اختلال تنفس، گرفتگی صدا و کاهش هوشیاری، باید چند کار مهمانجام دهید.
اول به داخل دهان کودک نگاه کنید و با پایین کشیدن لب و زبان، جسمی که در گلویش گیر کرده را خیلیسریع بیرون بیاورید. البته قبل از این که چنین کاری را انجام دهید، باید به خوبیبر خودتان مسلط شوید و این کار را در عین سرعت و دقت انجام دهید. هرگز نباید بدوندیدن جسم خارجی، انگشت را وارد دهان بچه کرد، چون ممکن است با پایین رفتن جسمخارجی، انسداد ناقص را به انسداد کامل تبدیل کنید و اوضاع را وخیم‌تر از آنچه هستکنید.
خارج کردن جسم خارجی از گلوی بچه زیر یک سال، سخت‌تر و نفس‌گیر است و اگر اطمینان به نفس کافی را ندارید،دست به هیچ اقدام عملی نزنید، اما اگر دست به کار شدید، طبق اشکال زیر اقدام کنید.
مرحله اول
در صورت مشاهده جسم خارجی، باید آن را با رد کردن انگشت نشانه از کنار جسمو سپس خم کردن انگشت با احتیاط خارج کرد.
مرحله دوم
در صورت عدم مشاهده جسم خارجی برای کودک زیریک سال، مطابق اشکال زیر کودک را نگه داشته و ابتدا با قسمت نرم پایین شست، 5 ضربهبه پشت و سپس 5 بار فشار ناحیه پایین جناغ سینه با دو انگشت 4 و 3 انجام می‌شود وسپس داخل دهان کودک را بررسی کرده و جسم را خارج کنید.
مرحله سوم
در صورت عدم برقراری تنفس، باید تهویه تنفسی برای کودک با تنفس دهان بهدهان انجام شود و در صورت لزوم، مراحل فوق تکرار شود. این مراحل تا خارج شدن جسمخارجی یا رسیدن نیروی امداد ادامه پیدا می‌کند.