خواب و کمبود خوابیکی از بحث‌برانگیزترین جنبه‌های مراقبت از کودک است. معمولا والدین جوان، اهمیت حیاتیاین موضوع را در هفته‌ها و ماه‌های اول تولد فرزندشان کشف می‌کنند. کمیت و کیفیت خوابنوزادروی شادی و رضایت همه اعضای خانواده تاثیر می‌گذارد.
خواب کودکان درسنین مختلف متفاوت است، اما در واقع این تفاوت‌ها تنها ناشی از تغییر شکل مشکلات خواباست. مثلا به جای گریه، بیخوابی و به جای غذا دادن به نوزاد در طول شب، کابوس‌های شبانهیا تشنگی به سراغ کودک می‌آید.
شما چگونه کودکتانرا که در حال گریه است می‌خوابانید؟ چگونه باید با فرزندتان که در نیمه‌های شب از خواببیدار می‌شود رفتار کنید؟ و چقدر خواب برای فرزندتان کافی است؟ مقدار خواب کاملا بهسن فرزندتان بستگی دارد. جداولی که به این منظور وجود دارد در واقع متوسط خواب کودکانرا در سنین خاص، گزارش می‌کنند.
هیچ عدد دقیقیبرای ساعات خواب مورد نیاز برای همه بچه‌ها در یک سن خاص وجود ندارد. یک کودک دو سالهممکن است از ساعت ۸ شب تا ۸ صبح بخوابد، اما کودک دیگر با سنی مشابه ممکن است با خوابیدناز ۱۰ شب تا ۵ صبح، کاملا سرحال شود. به هر حال خواب در سلامت کودک نقش مهمی را ایفامی‌کند؛ اما همیشه ارتباط بین کمبود خواب یک کودک و رفتارش، روشن و واضح نیست. وقتیبزرگ‌ترها خسته می‌شوند بدخلق شده و انرژی‌شان کاهش می‌یابد، اما کودکان احتمال داردکه فعال‌تر شده، مرتبا با همه چیز مخالفت کرده و رفتارهای افراطی از خود نشان دهند.
اگرچه محدوده مقدارخواب کودکان در هر سنی مشخص است، اما هر کودکی شخصیت منحصر به فردی دارد که میزان خوابمورد نیاز او را تعیین میکند. در اینجا تخمینی براساس میزان سن و سال کودک آمده است.
نوزادان زیر ششماه
هیچ فرمولی برایخواب نوزادان وجود ندارد چرا که ساعت درونی آنها هنوز کاملا پرورش نیافته است. عمومانوزادان، بین ۱۶ تا ۲۰ ساعت در شبانه‌روز می‌خوابند که این میزان خواب بین شب و روزتقسیم می‌شود.
نوزادان هر ۳ تا۴ ساعت باید بیدار شوند تا وزن‌گیری آنها کامل شود، این اتفاق در دو هفته اول روی می‌دهد.بعد از آن، حتی اگر نوزاد مدت بیشتری را هم بخوابد مشکلی ایجاد نمی‌شود. البته بیشترنوزادان فاصله زمانی زیادی را نمی‌خوابند چون گرسنه می‌شوند. بیشترین مدتی که یک نوزادبه طور متصل می‌خوابد معمولا بین ۴ تا ۵ ساعت است این کاملا به میزان گرسنگی طفل بستگیدارد. اگر نوزاد مدت زیادی را بخوابد احتمالا در طی روز گرسنه‌تر شده و نیاز به وعده‌هایغذایی بیشتر در او افزایش می‌یابد.
ولی والدین نگراننباشند چرا که وقتی احساس می‌کنند که خواب شبانه برایشان مثل یک رویای دست‌نیافتنیاست، زمان خواب نوزادشان معمولا شروع به شیفت کردن به سمت شب می‌شود. در ۳ ماهگی،۵ ساعت از خواب در طول روز و ۱۰ ساعت در طول شب خواهد بود و با یک یا دو وقفه در طولشب مواجه خواهیم بود.
در مورد ۹۰ درصدبچه‌های با این سن و سال، خواب شبانه ۶ تا ۸ ساعت خواهد بود.
اما مهم است کهبدانید کودکان همیشه وقتی به نظر می‌رسد که بیدارند، در واقع بیدار نیستند آنها می‌توانندگریه کنند و صداهای مختلفی را در هنگام خواب سبک، ایجاد کنند. حتی اگر آنها در طولشب بیدار شوند شاید فقط برای چند دقیقه بیدار باشند و سریعا دوباره به خواب روند. بهترینحالت این است که فرزند شما یاد بگیرد که خودش سریعا به خواب برود، پس بهتر است به اواجازه بدهید تا این روش را امتحان کند.
اگر کودک زیر۶ ماه گریه را چندین دقیقه ادامه داد، آن وقت باید به او پاسخ داد. شاید کودک شما حقیقتااحساس ناراحتی کند؛ گرسنگی، خیس کردن خود، سرمایا حتی بیماری. اما زمان بیداری شبانهبرای عوض کردن بچه و غذا دادن به اوباید تا حد امکان سریع و بی‌صدا باشد. هیچ کار اضافهغیر ضروری که باعث تحریک کودک شود مثل صحبت کردن، بازی کردن یا روشن کردن چراغ‌ها راانجام ندهید. کودک خود را تشویق کنید تا یاد بگیرد که شب زمان خواب است. شما بایدایننکته را به او آموزش دهید زیرا کودک شما به این‌که چه زمانی نیازهایش را برآورده سازدتوجهی ندارد.
ایده آل این استکه کودکتان قبل از به خواب رفتن، در تختخواب مخصوص خود قرار گیرد و اصلا زود نیستکه ساعت خواب منظم و ثابتی را برای او در نظر بگیرید. هر کار آرامش‌بخشی که در زمانخاصی در هر شب انجام شود، به روتین ساختن ساعت خواب کودک کمک میکند. کودک شما همهاینها را با خواب مرتبط کرده و این کارها به او کمک می‌کنند که او بخوابد. شما می‌‌خواهیدکه کودکتان به طور مستقل به خواب رود و یک امر منظم و ثابت کودک را به این کار تشویقمی‌کند.
۶ تا ۱۲ ماهگی
در ۶ ماهگی، کودکممکن است ۳ ساعت در طول روز بخوابد و ۱۱ ساعت هم در شب در این سن، شما میتوانید پاسخ‌تانرا به کودکی که بیدار است و در طول شب گریه میکند تغییر دهید.
شما می‌توانیدبه کودکتان در این سن ۵ دقیقه فرصت دهید تا خودش ساکت شود وبه خواب رود. اما اگر ایناتفاق نیفتد میتوانید او را بدون بغل کردن (تنها با صحبت کردن و نوازش کردن) آرامکنید، سپس او را ترک کنید. در غیر این‌صورت بدانید که او بیمار است کودکان بیمار نیازبه در آغوش گرفته شدن دارند تا آرام شوند. اگر کودکتان بیمار به نظر نمی‌رسد و بهگریه کردن ادامه می‌دهد، میتوانید کمی بیشتر از ۵ دقیقه منتظر بمانید، سپس کارهایقبل را تکرار کنید.
بعد از چندروز،به تنهایی خوابیدن برای کودک راحت‌تر می‌شود. اما اگر کودک ۶ماهه شما به بیدار شدنبیش از ۵ تا ۶ بار در طول شب ادامه داد با پزشک مشورت کنید.
بین ۶ تا ۱۲ ماه،ترس از جدایی برای تعدادی از کودکان به مساله‌ای عمده تبدیل می‌شود و شاید این موضوعباعث شود که آنها دوباره بیدار شوند. اما قوانین برای بیداری‌های شبانه مشابه قبل استیعنی نباید او را در آغوش گرفت، چراغ را روشن کرد، آواز خواند، حرف زد یا به او غذاداد. همه این فعالیت‌ها تکرار رفتار را تشویق می‌کنند.
اگر فرزندتان درحال گریه از خواب شبانه بیدار می‌شود، بررسی کنید که بیمارنباشد و خودش را خیس نکردهباشد. شما میتوانید او را با مهربانی وقتی بهپشت یا به شکم خوابیده نوازش کنید. استفادهاز پستانک یا مکیدن انگشت میتواند به کودک در این سن کمک کند که آرام شدن را یادبگیرد. اگر کودکتان به گریه ادامه می‌دهد میتوانید از قانون ۵ دقیقه استفاده کنیدکهدر بالا عنوان شد.
کودکان نوپا
از سن یک تا ۳سالگی، کودک بین ۱۰ تا ۱۳ ساعت می‌خوابد. ترس از جدایی یا تمایل به بودن با مادر وپدر میتواند انگیزه کودک برای بیدار ماندن باشد.
زمانی از شب راکه نشانه‌هایی از خواب در کودکتان دیده می‌شود یادداشت کنیدو سعی کنید این زمان رابه عنوان ساعت خواب او در نظر بگیرید و آن را به صورت یک عادت تبدیل کنید.
شما نباید یک کودک۲ یا ۳ ساله را به خواب در طی روز مجبور کنید. مگر این که واقعا خسته و بدخلق شده باشد.
والدین، برخی اوقاتاین تصور اشتباه را دارند که بیدار نگه‌داشتن کودک باعث می‌شود که او هنگام شب، سرساعت مناسب به خواب رود. در واقع، کودکان اگر بیش از حد خسته باشند دیرتر و سخت‌تربه خواب خواهند رفت.
ایجاد یک ساعتخواب مقرر و همیشگی، به کودک کمک میکند که آرامش داشته باشدو برای خواب آماده شود.برای کودک نوپا، شاید زمان مقرر بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه نوسان داشته باشد و همراه فعالیت‌هاییمثل خواندن داستان، حمام کردن یا گوش دادن به موسیقی باشد که باعث آرامش او می‌شود.
هر کاری که شب‌هابرای به خواب رفتن فرزندتان انجام می‌دهید، هر چه که باشد، کودک احتمالا اصرار داردکه هر شب تکرار شود. فقط اجازه ندهید که تشریفات قبل از خواب خیلی سخت و طولانی شود.به فرزند خود اجازه دهید که درزمان خواب یکسری انتخا‌ب‌ها داشته باشد مثلا انتخاب کندکه چه لباسی می‌خواهد بپوشد، چه عروسکی را با خود به رختخواب ببرد، چه موسیقی راگوش کند. این موضوع به فرزند شما احساس کنترل و تسلط می‌دهد.
اما حتی کودکانیکه خیلی خوب می‌خوابند هم در مواقع خاصی والدینشان را از خواب بیدار می‌کنند. خوابدیدن، در این سن شروع می‌شود و برای بچه‌های خیلی کوچک میتواند هشداردهنده باشد. کابوس‌هاهم برای کودکان ترسناک است چرا که آنها نمی‌توانند فرق بین خیال و واقعیت را تشخیصدهند. پس برنامه‌های تلویزیونی که فرزندتان تماشا میکند را با دقت انتخاب کنید خصوصااگر قبل از خواب آنها را تماشا میکند.
در این موقعیت‌هاکودک خود را آرام کرده و او را در آغوش بگیرید. اجازه دهید که کودکتان راجع به رویاهایشبا شما صحبت کند و تا وقتی که او آرام نشده در کنارش بمانید. سپس فرزندتان را به رفتنبه رختخواب تشویق کنید.
کودکان پیش‌دبستانی
کودکان پیش‌دبستانیبین ۱۰ تا ۱۲ ساعت در شب می‌خوابند اما این یک قانون نیست. یک کودک ۵ ساله‌ای که خوابشبانه خوبی دارد نیازی به خواب روزانه ندارد. البته، اگر زمانی از روز ساکت و آرامباشد، کودک میتواند به خواب برود.
یک کودک ۵ سالهممکن است هنوز هم مشکل کابوس و حتی مشکل سخت به خواب رفتن در برخی شب‌ها را داشته باشد.شما میتوانید یک بسته شامل کتاب با تصاویر زیبا، سی‌دی، نوار قصه یا چیزهایی از ایندست را آماده کرده و در اختیار کودک قرار دهید تا با استفاده از آنها راحت‌تر به خوابرود. از این وسایل با هم استفاده کنید و طوری آنها را در اتاق کودک قرار دهید که اوبتواند درهر ساعتی از شب به آنها دسترسی پیدا کند.